22 Augustus, dinsdag Amaiur/Maya - Berroeta 20 km

Het kamertje was verstikkend heet wat zorgde voor een doorwoelde nacht. Na de koffie met pan tostado op pad. De route loopt langs het hotel wat mooi uitkomt.

Amaiur/Maya – Berroeta 20 km
(De kaartjes zijn van Gronze)

Na enkele honderden meters over een middeleeuws bruggetje die over de Río Bidasoa voert. Het eerste gedeelte van deze rivier heet Río Baztán, waar het dal en de route naar genoemd is.

Over de brug naar Arizcun

Langs eeuwenoude gestapelde en rijk met mos begroeide muren gaat het naar Ariscun, een mooi oud Baskisch dorp van een 600 inwoners.

Ariscun

Een mooi dorp maar met sporen van een eeuwenlang uitgestoten en gediscrimineerde groep; de Agotes. Deze groep leefde als “onaanraakbare” in een soort getto’s, waarvan het ernaast liggende dorp Bozate een treffend voorbeeld is.  

☼Agotes of cagots (Frans)

Betekende eigenlijk “onaanraakbare”                   
Een sterk gediscrimineerde en gemarginaliseerde bevolkingsgroep in Navarra en Zuid West Frankrijk. De oorsprong ligt ca. 10 eeuwen terug. Waarschijnlijk waren de Agotes afstammelingen van leprozen en naar gedacht wordt verdreven Cartharen. Ze zouden slecht bloed en ziekten (melaatsheid) overdragen, daarom was het hen verboden etenswaren te verhandelen of welke manier dan ook deel te nemen aan de normale gemeenschap (op blote voeten lopen werd lijfelijk bestraft). Werden niet als knecht aangenomen en volledig uitgesloten van de gemeenschap. Moesten een rode stoffen afbeelding van een ganzenvoet dragen en met castagnetten anderen waarschuwen als ze er aankwamen.

Puerto de Agotes

Om een kerkdienst bij te wonen moesten ze door een kleine zijdeur met afgebakende aparte plaatsen, eigen doopvont en begraafplaats. Kregen de hostie met een houten lepel aangereikt. Door inteelt waren ze vaak bonkig, blond, witte vlekkerige huid met een aangegroeide oorlel (Een andere theorie is dat ze afstammelingen zijn van Saraceense soldaten uit de 8e eeuw, ze kunnen behoorlijk donker zijn).

Ze ontwikkelden zich tot uitstekende timmerlieden, meubelmakers, houthakkers en bouwers, omdat men dacht dat hout geen ziektes overbracht. Vele Kathedralen werden door dit volk gebouwd. Cagotes waren door de bouwactiviteiten overal langs de Camino Francès te vinden. Al in 1500 kregen ze per Pauselijke bul gelijke rechten, maar het duurde tot 1817 voordat het in Navarra wettelijk geregeld was. In begin 1900 zijn velen geëmigreerd naar Amerika, terwijl langzaam de Agotes meer geaccepteerd werden. Bozate is een gemeenschap net buiten Ariscun waar de Agotes een gemeenschap vormden, wat tot heden zichtbaar is. Veelzeggend is het oude gezegde: “Al Agote garrotazo en el cogote”, ofwel: Een Agote slaat men met een stok in de nek. De gemeenschappen willen er niet over praten.  Gelukkig verdwijnen de laatste sporen in de geschiedenis.

Het dorp uit een dal in langs stokoude holle weggetjes gevat tussen de gestapelde muurtjes. Doorkijkjes laten het vruchtbare landschap zien. Weelderig groen met sappige weiden vol koeien omringd door bossen.

☼   Brandpastinaak of Pastinaca sativa subsp urens
Ondersoort van de normale wilde Pastinaak. De wortels hiervan worden al duizenden jaren gegeten tot de aardappel hem verdrong (nu weer bekend als vergeten groente). Ook de wilde is eetbaar, maar alleen de eenjarige wortels (2e jaar zijn deze uitgeput en vervezeld). Ondersoort is de Brandpastinaak die hoger wordt (tot 2 m) en waarvan de bloemschermpjes minder zaadlobben per tak bevatten. Deze soort rukt op vanuit het zuiden in Nederland. Bevat furanocoumarin en veroorzaakt hierdoor heftige reacties op de huid (net als Reuzenberenklauw). Furanocoumarin werkt in op medicijnen (grapefruiteffect), waardoor gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Eenjarige wortel is eetbaar maar af te raden. Deze 2-jarige plant bloeit juni-september in bermen en wilde plaatsen.

 
Holle wegen na Ariscun

De Río Bidasoa (Baztán) ligt beneden waar het pad de loop volgt tot Elizonde. De rivier ontstaat op de bergen rondom, waarbij de vele stroompjes samenvloeien tot een riviertje van 90 km. De laatste 10 km is het de grensrivier met Frankrijk waarna het bij Fuenterrabía in de Biscaje stroomt.

Stroomgebied van de Río Bidasoa (Baztán)
Het blauw gedeelte is het afwateringsgebied

Río Bidasoa (Baztán)

De rivier met zijn heldere water zat vol zalm. Dit is vooral op het hogere gedeelte, ondanks vistrappen, door de aangelegde dammen behoorlijk afgenomen. Terwijl vroeger duizenden gevangen werden, is dit nu strikt gereglementeerd tot 81 exemplaren per jaar.

Elbete is een voorstadje van Elizondo met de opvallende Baskische kerk Iglesia de Santa Cruz. Zoals de meeste bouwwerken in de Baztánvallei opgetrokken uit het roze zandsteen.

Elbete met de Iglesia de Santa Cruz

Elizondo wordt over de Antigua Carretera del Baztán, die hier toepasselijk Calle de Santiago heet, binnengelopen. Het is de hoofdstad van het Baztángebied met een zekere grandeur hoewel het maar 3500 inwoners heeft. Grote gebouwen, boerderijen, paleizen, kerken, prachtige huizen versierd met veel bloemen en goed onderhouden schitteren je kleurrijk tegemoet. Leuke winkelstaatjes ook met bij de Plaza los Fueros een heerlijk terrasje in de zon. Uitzicht op de 2 torentjes van de Iglesia de Santiago even verderop. Deze kerk is in 1917 na een verwoestende overstroming steen voor steen op een wat hogere plaats opnieuw opgebouwd, waarbij meteen maar een tweede toren is toegevoegd.

Elizondo met Iglesia San Santiago

Lekker de tijd nemen voor een paar goede koppen koffie en de schoenen uit, zodat alles goed kan uitdampen. Vorig jaar na de trektocht door Frankrijk over de Voie de Vézelay is de Pelgrim behoorlijk beschadigd teruggekomen door een val in een douchecel en een bobbel in de rechtervoet. De val bleek een slijmbeursontsteking opgeleverd te hebben in de rechterschouder, wat wel een jaar duurde voordat het echt over was. De voet lijkt nu langzamerhand beter te gaan, voelbaar maar mee te lopen. Alles samen weer onbelemmerd trekken.

Op het pleintje rondom is genoeg te doen en de sfeer is prima. Elizondo was het gebied van de Hidalgos, die behoorlijk zelfstandig waren en hoge functies vervulden aan de hoven in de verschillende delen van Spanje. Deze edellieden en kolonialen (Indianos) bouwden grote huizen wat het stadje zijn bijzondere uitstraling geeft. De Bidasoa stroomt dwars door stad en deelt het in tweeën met prachtige doorkijkjes langs het water.

Elizondo doorsneden door de Bidasoa

Het is een gewild vakantiegebied waarbij nogal wat boerenhoeves een B&B aanbieden, overigens behoorlijk prijzig.

Een laatste stukje langs de Bidasoa naar het 3 km verderop gelegen Irurita, waar afscheid genomen wordt van de rivier.

Afscheid van de Bidasoa bij Irurita

Naar het kleine Zigaurre is het klimmen het dal uit. Een laatste restaurantje is niet te missen en maar goed ook want hierna komt niets meer.

In Zigaurre achter de geraniums

Na Zigaurre een steil stukje door het bos. Een Franse Pelgrim komt achterop en we lopen een stukje samen. Hij heeft de route al eerder gelopen en roemt vooral de mooie stukken door de bossen die nog gaan komen. Het bos uit een magnifiek uitzicht op het dorpje Ziga verderop met een reusachtige kerk op een heuvel. Deze Iglesia San Lorenzo is een voorbeeld uit de 16e eeuw van de hoogstaande bouwkunst van de Basken.

Ziga met Iglesia San Lorenzo

Ongelofelijk voor een dorpje van nog geen 200 inwoners. De Fransman loopt er heen om het wat nader te bekijken. De temperatuur is zo opgelopen dat hier maar vanaf gezien wordt; op voor het laatste stuk naar Berroeta.

Over wisselende stukjes verlaten asfaltbinnenwegen en bospaden op en af is het nog een goed uur als Berroeta wordt binnengestapt.

Naar Berroeta

Het is een authentiek Baskisch dorpje met slechts 125 inwoners, wat er echt niet aan af te zien is. Een complete gemeenschap met mooi kerkje, dorpshuis, Plaza mayor en Fronton. Boven de Fronton (kaatshal) ligt een oud schoolgebouw omgebouwd tot Albergue de Peregrinos en het is nog open ook. Voor de Fronton ligt een keurig speelplaatsje voor kinderen. Het geheel ziet er verzorgd uit.

Albergue de Peregrinos met uitzicht op dorp

Mooie Albergue op de juiste plek met 16 bedden. Die zijn nodig ook omdat een groep “scouts”, jongens en meisjes (spreek uit scoets), uit Barcelona aanwezig is. Het laatste bovenbed wordt opgezocht zodat alles vol zit. Er zijn 3 Italianen die al liggen te rusten. Gelukkig komen er geen nieuwe Pelgrims meer bij. Aardige herberg, het hele jaar open met eetzaal en kookgelegenheid. Leonor is de Hospitalera; een vriendelijke zuid Amerikaanse die de 4 Euro komt innen.

Iglesia de San Martín

Middeleeuwse voorwoning

De Italianen blijken een speciaal luidruchtig stel, waarvan de oudste een beetje Spaans spreekt, zodat gecommuniceerd kan worden. De andere twee spreken een soort onverstaanbaar dialect uit Umbria. Voorlopig rusten ze uit en zijn van de wereld. Dit valt nog niet mee want de scouts maken een ongelofelijke herrie.

        
Opmerkelijke wapens van Berroeta
Inwoners 125
Hoogte 369 m

Tijd om door het dorpje te lopen wat vlug gebeurd is. Een schoon en goed onderhouden dorp met grote huizen en een prachtige kerk. Ze hebben zelfs een hulpburgemeester, zodat ze behoorlijk zelfstandig zijn. Het dorp is omgeven door bergen en ligt beschut in het dal. De hogere bergen aan de zuidzijde zullen morgen genomen moeten worden, dat belooft nog wat!

Uit Roncesvalles
Pijnlijk is het verhaal van een ouder Duits echtpaar (man 75), die pas om 20:00 uur behoorlijk uitgewoond aankomen. Ze zijn bestolen op de Via Podiensis (Frankrijk), waar geslapen werd met 3 man op een kamer. Dit was een lange Arabisch uitziende man. ’s  Nachts werd vaag licht gezien, de volgende ochtend geld, kaarten alles verdwenen. Dezelfde man zou ook bij jeugd verderop gestolen hebben. Alles aangegeven bij de politie, maar weinig resultaat. Ze hadden de man aangesproken, die opmerkte dat ze maar beter op hun spullen moesten passen. Hierdoor hebben ze 6 dagen moeten blijven, voordat hun kinderen voor geld, kaarten e.d. gezorgd hadden. De arme mensen waren er nog compleet van slag van. Om tijd te winnen hebben ze hierna de bus naar Saint-Jean-Pied-de-Port genomen. Groot is hun schrik als ze in onze herberg dezelfde man zien. Ze hebben er een foto van gemaakt.

Inderdaad is deze man vanmiddag gezien. Na controle hem op de 2e verdieping in bed gevonden. Aan hem gevraagd of hij in Frankrijk gelopen heeft en ja, hij loopt naar Fisterra. Hem hierna indringend duidelijk gemaakt dat hij verdacht is en geen kunsten uit moet halen. Zijn omgeving op de verdieping te kennen gegeven dat er mogelijk een dief in huis is en dus extra op hun spullen gepast moet worden, wat goed begrepen werd. Het resultaat was dat deze nacht in ieder geval niets gebeurd is! Moraal: Zorg altijd waardevolle spullen op je lijf te dragen (zelfs met douchen, nu ja bijna!)

     
Berroeta

Het dorp heeft een probleem; er is helemaal niets te krijgen. De scouts koken pasta met veel rood, dus erbij zijn. Op het verzoek; als er wat over is, staat naderhand een mooi bord klaar. De Italianen hebben veel meegesleept en eten uitgebreid met tomaten, worst, kaas en flessen rode wijn. De hulpburgemeester is bereid enkele pilsjes uit het dorpshuis te verkopen wat het in de hitte goed doet. Als de lege flesjes maar voor de deur beneden gezet worden. Dat zijn er nog wel een paar. Spanjaarden verkopen de kleinste flesjes ooit gezien!

Vanaf de Albergue

De zon gaat vredig onder en geeft een betoverende rustige sfeer van volledige en vredige stilte. Langs de kerk zijn karakteristieke hooibergen te zien, zoals eeuwenlang geboerd werd. Slapen is een probleempje; de scouts zijn nog urenlang luidruchtig in de weer, wat zelfs na enkele dringende verzoeken niet veel minder wordt. Maar na 68 km is het uiteindelijk goed slapen!